We staan aan de vooravond van een demografische transitie zonder voorgaande. In de komende decennia zal onze samenleving versneld vergrijzen en verzilveren. Vanaf 2030 neemt vooral het aantal personen op heel hoge leeftijd razendsnel toe. Op een bevolking van ruim 7,5 miljoen zullen er in 2050 ongeveer een half miljoen Vlamingen de gezegende leeftijd van 85 of meer hebben bereikt. Dat is meer dan dubbel zoveel als vandaag. Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro, laat haar licht schijnen op de zorg van de toekomst.
Veel meer ouderen betekent meer personen met dementie en chronische aandoeningen, kortom een sterk stijgende zorgvraag. Tegelijk met de vergrijzing daalt het aantal mensen op arbeidsactieve leeftijd. En dat terwijl er nu al acuut handen te kort zijn in de zorg. Deze nieuwe realiteit doet ons langzamerhand beseffen dat we binnenkort zullen botsen op de grenzen van ons huidig zorgsysteem, of dat het zelfs dreigt te imploderen. Onze verzorgingsstaat, gebaseerd op een verplichte solidariteit met een toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg, zal danig onder druk komen te staan. Zorg is immers mensenwerk, maar de nodige handen en hoofden zullen niet beschikbaar zijn om op alle zorgvragen een professioneel antwoord te bieden. De houdbaarheid van ons zorgsysteem staat op het spel, met grote risico’s voor een tweedeling in de zorg.
Collectieve verantwoordelijkheid
We zullen het dus anders moeten aanpakken. Hoe kunnen we met de beschikbare capaciteit aan mensen en middelen de best mogelijke kwaliteit van zorg organiseren? Mensen zo lang mogelijk gezond houden, moet centraal staan. En dat vereist een veel breder beleid dan enkel de zorg. Gezondheid moet een breed gedragen collectieve verantwoordelijkheid worden, denk aan onderwijs, huisvesting, mobiliteit, ruimtelijke ordening, voeding, enz. Geïntegreerde zorg vertrekt van een doorgedreven preventie in een populatiegerichte benadering met aandacht voor de biologische, psychische en sociale componenten van gezondheid.
Radicale transformatie
Om die geïntegreerde zorg te realiseren, is een behoorlijke omslag nodig in denken en doen. Minder individualistisch en meer groeps- en buurtgericht werken, de schotten tussen sectoren en beroepsgroepen laten verdwijnen, minder prestatiegericht en meer forfaitair financieren, in gemeenschappen en buurten meer informeel voor elkaar zorgen,… We moeten durven te kijken waar we de grootste gezondheidswinst kunnen boeken, en dat is door prioriteit te geven aan het meest kwetsbare segment van onze bevolking. Dat we voor radicale veranderingen staan, is geen gemakkelijke boodschap. Een boodschap waar de politici tot nu toe weinig oren naar lijken te hebben in dit verkiezingsjaar. En toch moeten we in de komende legislatuur werk maken van die grote transformaties. Om onze zorg toegankelijk, kwaliteitsvol en betaalbaar te houden.