Wat waren de belangrijkste mijlpalen in de strijd tegen hiv en aids? We zetten ze voor jou chronologisch op een rij.
- De eerste gekende gevallen van aids
Eind jaren 70 en begin jaren 80 maakte de wereld kennis met een zich snel verspreidende en dodelijke ziekte die haar slachtoffers zo verzwakte dat ze er uiteindelijk aan stierven. Telkens kwamen er infecties aan te pas, wat wees op een slecht werkend immuunsysteem. Aanvankelijk leek het enkel voor te komen bij homomannen, maar al snel bleken er ook veel slachtoffers te zijn onder injecterende druggebruikers en bloeddonors. Bovendien was het niet enkel een Westers probleem, want in Afrika was de epidemie zelfs nog groter.
- Hiv-virus wordt ontdekt
In 1983 werd duidelijk dat de ziekte die intussen aids werd genoemd (Acquired Immune Deficiency Syndrome) ook via heteroseksueel contact kon worden doorgegeven. In hetzelfde jaar werd ook het hiv-virus (Humane Immunodeficiency Virus) ontdekt dat aan de basis lag van aids. In november kwam de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor het eerst samen om de problematiek aan te pakken. In 1985 kwam de eerste bloedtest op de markt om hiv te detecteren.
- Eerste antiretrovirale middel
In 1987 lanceerde de WHO een wereldwijd programma rond aids dat inzette op onder meer bewustwording, beleid, technische en financiële steun, onderzoek en de rechten van patiënten. Ook werd door de Amerikaanse FDA het eerste antiretrovirale middel goedgekeurd.
- Eerste Wereld Aids Dag
In 1988 riep de WHO 1 december uit als de allereerste Wereld Aids Dag. Het doel van deze dag was om aandacht te vragen voor de aidsproblematiek. In 1991 lanceerde de Visual Aids Artists Causus de red ribbon, wat zou uitgroeien tot een wereldwijd symbool voor solidariteit met hiv-positieve mensen en zij die met aids leven.
- Dieptepunt én grote doorbraak
In 1996 begon het tijdperk van de Hoog Actieve Anti-Retrovirale Therapie (HAART). Deze behandeling slaagde erin om het hiv-virus te onderdrukken zodat aids uitbleef. Daarmee was het de eerste levensreddende behandeling voor mensen met hiv. HAART bestond uit een combinatie van medicijnen, waardoor het ook wel de ‘combinatietherapie’ werd genoemd. In hetzelfde jaar werd ook het Joint United Nations Programme on Aids (UNAIDS) opgestart om te pleiten voor een globale aanpak tegen aids en om deze over alle lidstaten heen te coördineren. Dat was nodig, want met 3,5 miljoen nieuwe infecties zou dit jaar een absoluut dieptepunt worden. In 1999 was aids de vierde grootste doodsoorzaak wereldwijd, en zelfs de belangrijkste doodsoorzaak in Afrika.
- Hiv-remmers voor ontwikkelingslanden
In 2000 bevonden 1,2 miljoen van de 1,5 miljoen aidsdoden zich in Afrika. De hiv-remmers waren immers enkel betaalbaar voor rijke landen. Daarom ontstonden er steeds meer acties en protesten om deze ook aan te bieden in ontwikkelingslanden. UNAIDS sloot een overeenkomst met vijf farmaceutische bedrijven om in deze landen de prijs van anti-retrovirale middelen te doen dalen. De regeringsleiders van 189 landen stelden de millenniumdoelstellingen op. Eén van de acht doelen was om de verspreiding van hiv en aids tegen 2015 tot stilstand te brengen.
- Generische middelen doen hun intrede
In 2001 kwamen meerdere generische hiv-remmers op te markt. Deze waren stukken goedkoper en konden dus op grote schaal worden verspreid in ontwikkelingslanden. Kort hierna beslisten meerdere originele producenten om hun prijzen ook verder te doen dalen. De Doha Declaration van de WTO bevestigde het recht van ontwikkelingslanden om generische middelen te kopen of te produceren om gezondheidscrisissen zoals hiv te bestrijden. De VN lanceerde in hetzelfde jaar een ‘Global Fund’ waarmee landen konden worden ondersteund om de verspreiding van hiv tegen te gaan. In 2002 werd een eerste reeks subsidies toegekend met een totaalwaarde van 600 miljoen dollar.
- Hoop neemt toe
In 2007 stelden de WHO en UNAIDS nieuwe richtlijnen op die door de leveranciers geïnitieerde hiv-testen aanbevolen. Het doel hiervan was om meer mensen op de hoogte te brengen van hun hiv-status en om de toegang tot hiv-behandelingen en preventie drastisch te verbeteren. In hetzelfde jaar kwam voor het eerst een pil op de markt die drie verschillende hiv-remmers bevatte. Deze hoefde maar één keer per dag te worden ingenomen, wat de therapietrouw verbeterde. 2007 was ook het jaar dat de eerste persoon ter wereld genas van hiv. Dit gebeurde door een riskante stamceltransplantatie waarbij zijn hele afweersysteem werd vervangen.
- PrEP: preventieve medicatie tegen hiv
In 2010 kwam er bewijs dat een snelle opstart van de behandeling de kans om de ziekte over te dragen drastisch deed dalen. Ook toonde een studie dat de inname van een nieuw preventief middel genaamd PrEP (pre-exposure prophylaxis) de kans van homomannen om besmet te raken met hiv kon doen dalen met 44%. In 2012 kreeg voor het eerst de meerderheid van de mensen die in aanmerking kwamen voor behandeling deze ook effectief.
- Ambitieuze doelstelingen
In 2014 lanceerde UNAIDS de ‘Fast Track’ doelen waarmee het hiv-preventie en -behandeling drastisch wilde uitbreiden om tegen 2030 de hiv-epidemie de kop in te drukken. UNAIDS lanceerde ook de ambitieuze 90-90-90 doelstellingen, waarmee het 90% van mensen met hiv wilde diagnostiseren, 90% daarvan toegang wilde geven tot antiretrovirale therapie en bij 90% daarvan de virale lading wilde onderdrukken tegen 2020.
- Successen, maar ook zorgen
In 2015 werd de millenniumdoelstelling rond hiv een half jaar vroeger dan gepland gehaald. Het lukte wetenschappers bovendien voor het eerst om met een kunstmatig eiwit antistoffen op te wekken die besmetting met hiv konden tegenhouden. Vanaf 2016 is er een zorgwekkende groei van het aantal hiv-infecties in Rusland, vergelijkbaar met de beginjaren in Afrika.
- Weg met het stigma
In 2017 werd de antistigmaslogan niet meetbaar = niet overdraagbaar (n=n) wereldwijd gelanceerd. Hiermee wil men aan iedereen duidelijk maken dat mensen met hiv die hun medicatie goed innemen en daardoor een ondetecteerbare virale lading hebben, ook niet meer besmettelijk zijn.
