Dr. Thomas Maselis
Dermatoloog, voorzitter van Euromelanoma en woordvoerder van beroepsvereniging en wetenschappelijke vereniging van Belgische dermatologen
De opkomst van immuuntherapie is ook voor melanoompatiënten een enorme doorbraak, maar eigenlijk is het slechts het laatste redmiddel. Preventie is zeker zo belangrijk, en dat kan op verschillende manieren. Meer uitleg door dr. Thomas Maselis, dermatoloog, voorzitter van Euromelanoma en woordvoerder van de beroepsvereniging en de wetenschappelijke vereniging van de Belgische dermatologen.
Tekst: Joris Hendrickx
“Het aantal huidkankers stijgt enorm. In 2017 waren er volgens het Kankerregister maar liefst 41.169 nieuwe huidkankers in België, een absoluut record. Bij de eerste algemene metingen in 2004 waren dat er nog maar iets meer dan 10.000. In 2017 waren er in België 3.361 nieuwe gevallen van melanoom, tegenover 1.506 in 2004. Ook dat is meer dan een verdubbeling.”
Melanoom: gevolg van plotse en intense blootstelling aan zon
“De meest voorkomende vorm van huidkanker is basaalcelcarcinoom. Maar liefst 80% van alle huidkankers vallen onder deze relatief onschuldige vorm die weinig of niet uitzaait. Lokaal kunnen deze tumoren wel heel disruptief zijn. Daarnaast is melanoom goed voor zo’n 10% van het totaal aantal huidkankers. Een andere 10% betreft plaveilselcelcarcinoom die vooral het resultaat is van chronische zonblootstelling (bijvoorbeeld mensen die veel buiten werken).”
“Zowel basaalcelcarcinoom als melanoom worden getriggerd door plotse en intense blootstelling aan de zon. Dit zorgt voor een verbranding van de huid die een enorme impact heeft op het DNA van onze huidcellen. Hierdoor ontstaan er fouten. Bij grote fouten sterven de cellen volledig af en ontstaan blaren. Onze huidcellen kunnen dat DNA echter ook deels herstellen, maar dat gaat traag en er zullen altijd kleine foutjes overblijven. Het zijn die foutjes die decennia later aanleiding kunnen geven tot huidtumoren.”
In 2017 waren er in België 3.361 nieuwe gevallen van melanoom, tegenover 1.506 in 2004. Dat is meer dan een verdubbeling.
Verstandig leren omgaan met zonlicht
“Onder het luik van primaire preventie proberen we om het gedrag van de mensen te beïnvloeden, opdat we binnen enkele decennia een daling bekomen van het aantal nieuwe huidkankers. De huidige boom van het aantal nieuwe huidtumoren is immers het gevolg van de onbezonnen manier waarop men in de tweede helft van de vorige eeuw omging met blootstelling aan zonlicht. Het massatoerisme naar warme landen ontstond en zonnebanken werden enorm populair. Men liet dus plots en intens zonlicht los op de huid. We moeten mensen daarom leren om verstandiger om te gaan met het zonlicht.”
Screening kan dure behandeling vermijden
“Bij secundaire preventie richten we ons op de mensen die reeds een tumor hebben. Hen willen we zo snel mogelijk na het ontstaan van de tumor correct behandelen. Zo besparen we enorm veel kosten. In een later stadium is immuuntherapie vaak immers de enige optie, maar dat is gigantisch duur. Met Euromelanoma hebben we hier alvast een zeer succesvolle campagne rond gevoerd. Mensen komen nu veel vroeger terecht bij een arts. Hoewel het aantal melanomen verdubbeld is ten opzichte van 2004, is de sterftegraad hierdoor toch niet gestegen.”
“Veel meer mensen laten zich dus screenen, wat uiteraard goed is. Maar dat heeft er ook voor gezorgd dat de wachtlijsten van dermatologen zodanig vol zitten dat het moeilijk is geworden om nog een afspraak te krijgen. Het risico is dat de tijd tussen het ontstaan van de tumor en de behandeling terug langer wordt. Daarom is het cruciaal dat we mensen leren waar ze precies op moeten letten en wanneer het aangewezen is om een arts te raadplegen. Het heeft in ieder geval geen zin om de volledige populatie om de zoveel tijd te screenen. Dat is enkel aangewezen bij risicopatiënten en mensen die plots een huidvlek ontdekken die beantwoordt aan de kenmerken van een kwaadaardige tumor.”
Opvolging blijft cruciaal
“De tertiaire preventie richt zich op mensen die al een tumor hebben gehad. Na het wegnemen daarvan moeten zij regelmatig op controle blijven gaan. Iemand die basaalcelcarcinoom heeft gehad, heeft immers 36% kans om er binnen de vijf jaar opnieuw een te ontwikkelen op een andere plaats op de huid. Ook ex-melanoompatiënten hebben een verhoogd risico op het krijgen van een nieuw melanoom.”
Immuuntherapie is slechts een laatste redmiddel. We moeten mensen vooral leren om verstandiger om te gaan met het zonlicht en zich op tijd te laten screenen.
Hoe melanoom herkennen
“Melanomen gaan uit van de pigmentcellen en hebben dus een donkere of zwarte kleur. De enige uitzondering is het (gelukkig zeldzame) a-melanotisch melanoom, dat niet zwart kleurt en dus erg ‘tricky’ is voor zowel arts als patiënt. Om melanoom te herkennen op de huid is er de handige ABCDE-regel. Wanneer de vlek Assymetrisch is, de Boord ervan onregelmatig en niet scherp afgelijnd is, de kleur (Color) varieert, de Diameter groter wordt dan 6mm en er een Evolutie is in grootte, dikte, vorm en kleur, dan moet je ze zeker laten controleren door een arts. Daarnaast is er de ‘lelijke eendje’ regel. Als er op je lichaam één pigmentvlek is die er anders uitziet dan alle andere vlekken dan moet deze worden bekeken, zeker als ze recent is ontstaan of als ze verandert.”
“Een professionele diagnose gebeurt beter niet vanop afstand. Het is belangrijk dat een arts de pigmentvlekken van dichtbij kan bekijken. Een belangrijke tool die hier goed bij helpt is de dermatoscopie. Hiermee kunnen we door de reflectie van de opperhuid heen kijken en de structuur binnen in de vlek bestuderen. Dat is het werk van specialisten, maar het heeft wel al enorm veel geholpen om de juiste diagnose te kunnen stellen.”
Wachtlijsten bij dermatologen moeten korter worden
“Sinds enkele jaren worden de wachtlijsten bij de dermatologen alsmaar langer. Het aantal tumoren is immers enorm gestegen, en die mensen moeten allemaal worden opgevolgd. Daarnaast gaan mensen ook veel sneller preventief op controle wanneer ze een verdachte vlek denken te zien. Voorlopig kunnen we het met onze huidige capaciteit nog net de baas. Het aantal sterfgevallen stijgt niet meer. Naar de toekomst toe is er echter wel een oplossing nodig. Zo zouden bijkomende mensen kunnen worden opgeleid om diagnoses te stellen, er zullen dermatologen moeten bijkomen, of in de opleiding van huisartsen zal meer aandacht moeten worden besteed aan dermatologie en dan vooral huidkanker.”