Dankzij immuuntherapie kunnen we voor het eerst een perspectief bieden aan mensen die voordien ten dode waren opgeschreven. “Maar we hebben niet al het geld van de wereld om aan gezondheidszorg te besteden, en dus kunnen we niet zomaar alles betalen met het geld van de ziekteverzekering”, vertelt Lieven Annemans, professor Gezondheidseconomie aan de UGent.
“De jongste tijd komen de prijzen van geneesmiddelen steeds vaker in het nieuws. Zeker in het domein van kanker zien we een exponentiële stijging. De vraag hoelang dit nog houdbaar is, houdt ons dan ook – terecht – in de ban. Als samenleving willen we die geneesmiddelen, ze kunnen namelijk levens redden.”
Verkeerde prikkels
“Sommigen argumenteren daarom dat de prijzen van geneesmiddelen veel beter de kosten van onderzoek en ontwikkeling moeten reflecteren. Op het eerste gezicht lijkt dit logisch: ‘beste industrie, vertel ons wat je kosten zijn, en je wordt ervoor vergoed’. Zo blijft de prijs onder controle.”
“Maar dat concept heeft ook nadelen. Ten eerste geeft het de verkeerde prikkels: de efficiëntie van het onderzoek zal er niet op verbeteren, want hoe meer de industrie eraan uitgeeft, hoe beter ze zou beloond worden. En er is ook geen stimulans om echt ‘beter’ te doen: of het geneesmiddel de patiënt heel veel of slechts een beetje helpt, maakt niet langer uit. De kosten worden toch vergoed.”
Exuberante prijzen
“Het is daarom beter te vertrekken van een principe waarbij een groter effect op de ziekte ook beter beloond wordt. Dus: hoe erger een ziekte en hoe beter de nieuwe behandeling ervoor, hoe meer we als samenleving moeten bereid zijn om te betalen. Zo stimuleren we de industrie om met echt betere behandelingen te komen.”
We moeten kijken naar de ‘kosteneffectiviteit’, de verhouding tussen de kost van het geneesmiddel en de baten voor de gezondheid.
“Maar daar zit nu net het gevaar: die industrie kan ervan profiteren door exuberante prijzen te vragen voor een nieuwe behandeling van een ernstige ziekte, want ‘de ziekteverzekering kan toch niet weigeren ze terug te betalen’.”
Kosteneffectiviteit
“Wat is dan wel de oplossing? We moeten kijken naar de ‘kosteneffectiviteit’, de verhouding tussen de kost van het geneesmiddel en de baten voor de gezondheid: biedt het geneesmidel waar voor zijn geld? Om die kosteneffectiviteit te kunnen interpreteren, hebben we wel grenzen nodig. Er is een limiet op wat we als maatschappij kunnen betalen voor het winnen van gezonde levensjaren.”
“In Nederland geldt dat men bij ernstige ziekten tot 100.000 euro over heeft voor het winnen van een gezond levensjaar. Een hoge grens, maar het is tenminste een duidelijke grens.”
Duidelijk signaal
“En we mogen ook niet blind zijn voor de impact op het budget. Zelfs als een innovatie kosteneffectief blijkt te zijn, kan het best zijn dat we ze als maatschappij gewoonweg niet kunnen betalen omdat er onvoldoende budget voor is. Dus als er veel mensen lijden aan een bepaalde ziekte dan moet de prijs naar omlaag.”
“Het is dus essentieel dat onze beleidmakers expliciet zijn over onze maatschappelijke grenzen. Dan is het signaal naar de industrie duidelijk: ‘we hebben jullie nodig, maar weet wat onze grenzen zijn aan wat we kunnen betalen voor het winnen van gezondheid’.”