Nieuwe hoop voor patiënten met neurologische aandoeningen en depressie

Met niet-invasieve hersenstimulatie, robotica, intensieve en gepersonaliseerde behandelingen etc. vormen de klinieken van TRAINM en BRAIN-NM de toekomst van neurorevalidatie en de behandeling van depressie. 

De geschiedenis van TRAINM en BRAIN-NM begint met de strijd van een moeder en een vader. In 2009 ontdekken Edward Schiettecatte en zijn ex-vrouw dat hun zoontje een motorische beperking heeft. Enkele maanden later valt het harde verdict dat hij voor de rest van zijn leven zwaar gehandicapt zal zijn. Ook al was de revalidatieperiode veel te kort en konden de toenmalige artsen hen geen hoop geven, toch liet het koppel de moed niet zakken. “We namen contact op met specialisten van over de hele wereld. Zo vernamen we dat er innovatieve technologieën bestonden die onze zoon wel konden helpen”, vertelt de voormalige topbankier.

Innovatieve protocollen

Vastberaden besluit Edward om een kliniek op te richten waar neurologische revalidatie mogelijk is met de meest gesofisticeerde technologie. De eerste TRAINM-kliniek zag het daglicht in 2017 in Antwerpen. Vandaag is er een groot multidisciplinair team aan de slag onder supervisie van gerenommeerde specialisten zoals topneuroloog prof. Steven Laureys. Ze ontwikkelen er revalidatieprotocollen met neuroplasticiteit die uniek zijn in Europa en maken gebruik van innovatieve technologie zoals robotica, virtual reality en neurogaming. Sinds de opening komen patiënten van over de hele wereld naar de kliniek. Voor wie geen enkele vooruitgang nog mogelijk leek, zijn er al onvoorstelbare transformaties gebeurd. Intussen zijn er nog twee TRAINM-centra bijgekomen: één vlakbij Gent en één in Amsterdam.

Niet-invasieve neuromodulatie

Sinds kort is het zorgaanbod van TRAINM uitgebreid door de opening van de BRAIN-NM-klinieken. Daar kunnen mensen met neurologische of psychiatrische aandoeningen zoals depressie terecht. Er worden revolutionaire technieken met niet-invasieve neuromodulatie zoals diepe transcraniële magnetische stimulatie gebruikt. Ook de resultaten die hiermee worden bereikt, zijn verbluffend. Het geval van Noëmie is een mooi voorbeeld. Dit 17-jarig meisje uit Vlaanderen had te kampen met een zware depressie. Ze had zelfs al euthanasie aangevraagd, maar kon nog deelnemen aan een programma van BRAIN-NM. Nu gaat het beter met haar en pikt ze stilaan de draad van het dagelijks leven opnieuw op.

Neuroplasticiteit als hoeksteen van de processen bij TRAINM

De TRAINM-klinieken onderscheiden zich door het gebruik van revolutionaire technieken voor de revalidatie van mensen met neurologische aandoeningen. Gerenommeerd neuroloog prof. Steven Laureys is hoofd van de afdeling neurologie van TRAINM en bekroond met de ‘Canada Excellence Research Chair in Neuroplasticity’. Hij vertelt ons over de unieke aanpak van de ambulante klinieken. 

Dr. Steven Laureys

Hoofd Departement Neurologie – TrainM Clinics

Wat is er zo bijzonder aan TRAINM?

De specifieke werking van TRAINM bestaat uit de combinatie van zeer gesofisticeerde revalidatietechnieken, zoals robotica en neuromodulatie, met een dynamisch multidisciplinair team. Door die aanpak kunnen we efficiënt de neuroplasticiteit stimuleren. Dat is het vermogen van onze hersenen om zich te herprogrammeren om zo motorische functies terug te winnen. Om dat proces te activeren is het vaak nodig om bepaalde bewegingen wel duizenden keren te herhalen. Zonder robots is dat moeilijk haalbaar. Op dat vlak is TRAINM een absolute pionier en staat het veel verder dan de huidige standaarden.

Welke soort patiënten worden er behandeld?

Wij behandelen uiteenlopende profielen van patiënten, gaande van jongeren met cerebrale parese, mensen met zware cognitieve beperkingen, volwassenen die een beroerte hebben gehad, tot mensen met MS of hersenletsels en ruggenmergletsels na een trauma.

Welke resultaten bereikt u?

De wetenschappelijke studies tonen de meerwaarde van de technieken die we gebruiken duidelijk aan. Vroeger bestond er een dogma in de revalidatiegeneeskunde  dat er vanaf een bepaald punt geen verbetering meer mogelijk is. Maar nu weten we dat er zelfs na enkele jaren nog vooruitgang kan worden geboekt. We blijven uiteraard realistisch, want er zijn biologische grenzen, maar we mogen het vermogen van patiënten om verloren neurologische functies terug te winnen niet langer onderschatten.

Wordt die zorg terugbetaald?

Helaas wordt die spitstechnologie nog niet terugbetaald in België. Een spijtige zaak, want de behandelingen kunnen complicaties en dure ziekenhuisopnames voorkomen. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer patiënten snel worden doorverwezen naar gespecialiseerde centra, dit ons op de lange termijn geld zal besparen.

Draagt u bij aan onderzoek?

In onze TRAINM-klinieken in Antwerpen, Zottegem en Amsterdam verzamelen we een schat aan objectieve gegevens over tal van parameters waarmee we onze protocollen kunnen valideren en verbeteren. We delen die gegevens met onze partneruniversiteiten zoals de ULiège en de KUL, en ook met het Brain Research Center CERVO in Canada, waar ik werk. Het is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen de privésector en de academische wereld.

Niet-invasieve neuromodulatie: grote vooruitgang voor patiënten met een depressie

Is er echt een revolutie op til voor depressies? De spitstechnologie die de BRAIN-NM-centra gebruiken, biedt in elk geval zeer mooie vooruitzichten voor de behandeling van depressie en andere neurologische aandoeningen. Psychiater en hoofd van de afdeling psychiatrie van BRAIN-NM, prof. Jean-Baptiste Belge, vertelt ons meer over die grote vooruitgang.

Waaruit bestaan de innovatieve behandelingen die bij BRAIN-NM worden aangeboden?

Het gaat vooral om niet-invasieve neuromodulatietechnieken waarvan de doeltreffendheid is bewezen in wetenschappelijk onderzoek. Enkele voorbeelden van behandelingen zijn transcraniële gelijkstroomstimulatie en diepe transcraniële magnetische stimulatie (Deep TMS). Daarbij wordt een zeer sterk magnetisch veld of elektrische stroom gebruikt om de neuronen in een specifiek gebied in de hersenen te stimuleren. Enkele van die technieken zijn al redelijk lang bekend, maar werden in Europa uitsluitend in centra voor universitair onderzoek uitgevoerd. BRAIN-NM is dus praktisch de enige die die technieken aan patiënten aanbiedt.

Wat zijn de effecten van die stimulatie van de hersenen op depressie?

De bedoeling is om de activiteit te verhogen in een specifieke zone van de hersenen, nl. de dorsolaterale prefrontale cortex, door die met een hoge frequentie te stimuleren. Waarom precies die zone? In verschillende studies is het al aangetoond dat daar de dysfunctie optreedt bij depressie. Door die zone te stimuleren gaat de communicatie tussen de neuronen in zeker mate opgevoerd worden. We weten bovendien dat die stimulatie niet enkel lokale effecten heeft, maar ook effecten over zeer grote afstand. Zo kan het de dynamiek tussen verschillende hersengebieden verhogen, bijvoorbeeld met het limbisch systeem. Dat is interessant, want bij patiënten met een depressie is de verbinding tussen verschillende hersengebieden verstoord. Magnetische stimulatie kan dit dus helpen verhelpen.

Welke vooruitgang bieden die technieken ten opzichte van andere behandelingen?

Met een klassiek protocol van dertig sessies (vijf sessies neuromodulatie per week) leveren die technieken vergelijkbare resultaten op als met antidepressiva. Bij BRAIN-NM hebben we intussen de protocollen geoptimaliseerd en bereiken we nu een therapeutische respons van ongeveer 81-85% en 65% remissie. In de toekomst hopen we dat we nog betere behandelingen kunnen aanbieden met een nog hoger percentage respons en remissie.

Zijn er nog meer voordelen?

Ik kan nog vermelden dat de neuromodulatietechnieken zeer weinig bijwerkingen hebben tegenover antidepressiva. Nog een voordeel is de snelheid. Bij antidepressiva duurt het bijna een maand voordat men er een effect van begint te merken. Bij transcraniële stimulatie zijn er al na 2-3 weken duidelijke resultaten. Het is ook zo dat bij antidepressiva het eerste middel niet altijd het juiste is. Men moet soms een tweede of zelfs derde middel proberen, waardoor een therapeutische respons wordt uitgesteld en patiënten langer lijden. In het geval van farmacoresistente depressie moet men dus niet twijfelen en voor neuromodulatie kiezen.

Voor welke andere aandoeningen kunnen die technieken ook nuttig blijken?

Uit onderzoek komen voorzichtig bemoedigende resultaten voor de ziekte van Alzheimer. Met magnetische stimulatie werden lichtjes betere resultaten behaald dan met de zeldzame middelen die nu beschikbaar zijn. De cognitieve capaciteiten verbeterden en de ziekte kon ook beter gestabiliseerd worden. Het is dus een interessante optie. Daarnaast zijn de technieken veelbelovend voor de behandeling van obsessief compulsieve stoornis (OCS). Patiënten met een ernstige OCS kunnen evolueren naar een gematigde of zelfs lichte vorm.