Ouderen en mensen met een chronische aandoening hebben recht op toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg. “Mensen verwachten gerichte zorg op maat van hun specifieke behoeften”, zegt Ann Demeulemeester, algemeen directeur van Familiehulp vzw. “Dat vraagt in de eerste plaats om een andere visie op zorg.”
Tekst: Valérie Deridder
Cijfers van Statistiek Vlaanderen uit 2018 wijzen uit dat 5% van de 65-plussers in een woonzorgcentrum woont. Dat betekent ook dat er nog veel ouderen zelfstandig thuis wonen. Hoe kunnen we als samenleving een antwoord bieden op de zorgnoden die daaraan gekoppeld zijn?
“We streven er inderdaad naar om mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Daar staat tegenover dat je hun welzijn en levenskwaliteit op een zo hoog mogelijk peil moet houden. Dat is een maatschappelijke keuze waarbij iedereen betrokken is: zowel zorgverleners als familieleden en buurtnetwerken. De levenskwaliteit staat centraal, maar ook de kwaliteit van de leefomgeving mag niet ontbreken. Dat gaat dan over de kwaliteit van wonen, de aanwezigheid van lokale dienstverlening, mobiliteit en voldoende mogelijkheden op sociale contacten.”
Vaak moet je kiezen tussen volledig zelfstandig thuis blijven wonen of naar een zorginstelling verhuizen. Is er een gulden middenweg voor mensen die wel zorgnoden hebben, maar waarbij die noden onvoldoende zwaar zijn voor een zorginstelling?
“Mensen met zorgbehoeften die nog thuis wonen, kunnen overdag bijvoorbeeld terecht in dagverzorgingshuizen. Met Familiehulp baten we in Vlaanderen en Brussel 41 NOAH’s uit: dat zijn kleinschalige buurthuizen waar mensen samen een gezellige dag kunnen doorbrengen. Ze kunnen er samen koken of deelnemen aan leuke activiteiten. Daarnaast bieden onze verzorgenden er ook lichaamszorg aan. Zo’n dagverzorgingshuis is voor veel mensen belangrijk om de eenzaamheid te doorbreken en nieuwe sociale contacten te leggen.”
Zorgvragers kampen vaak met meerdere chronische aandoeningen tegelijk. Het lijkt logisch dat ze dan ook een op maat gemaakte zorgaanpak krijgen?
“Door de vergrijzing zijn de zorgnoden de laatste jaren inderdaad toegenomen en complexer geworden. Mensen verwachten gerichte zorg, op maat van hun specifieke behoeften. Als thuiszorgorganisatie spelen we hier sterk op in door ons zorgaanbod uit te breiden, te vernieuwen en flexibeler te maken.”
Hoe haalbaar is zo’n op maat gemaakte zorgaanpak? Vraagt dat niet om veel extra mensen en middelen?
“Het vraagt in de eerste plaats een andere visie op zorg. Familiehulp kiest daarom voor doelgerichte zorg: we vertrekken niet vanuit een standaard zorgaanbod, maar wel vanuit de wensen van de klant. Samen denken we na wat in deze specifieke situatie nodig is en vertalen we de zorgvragen en noden naar concrete zorgdoelen. Het is een dynamisch proces dat het welzijn van de zorgvrager garandeert. We staan ook heel sterk in flexibele zorg, zoals avondzorg, nachtzorg en zorg tijdens de weekends. Via referentiewerkingen zetten we bovendien hoog in op gespecialiseerde zorg.”
Door de vergrijzing zijn de zorgnoden de laatste jaren toegenomen en complexer geworden. Mensen verwachten gerichte zorg, op maat van hun specifieke behoeften.
Kan thuiszorg ook een antwoord bieden op de toenemende eenzaamheid in de maatschappij? En hoe dan?
“Onze medewerkers bieden inderdaad ook psychosociale ondersteuning: we vinden het enorm belangrijk om tijd te maken voor een goed gesprek met de klant en hen een luisterend oor te bieden. Het valt op dat veel klanten daar nood aan hebben, bijvoorbeeld om verdriet en rouw te delen. We trachten altijd signalen van eenzaamheid tijdig op te pikken. We zien hier ook een belangrijke rol weggelegd voor het netwerk in de omgeving. Naast professionele zorgverleners kunnen ook mensen uit de buurt ingeschakeld worden: familie, buren, vrienden. Zij kunnen ook een sociale rol opnemen door af en toe langs te gaan of samen een wandeling te maken.”
Wat is de rol van mantelzorgers?
“Veel mensen kiezen er niet bewust voor om mantelzorger te worden. Ze rollen erin, bijvoorbeeld omdat hun partner ziek wordt of hun ouders zorgbehoevend worden. De meeste mantelzorgers ‘groeien’ in hun rol en nemen door de jaren heen steeds meer zorgtaken op zich. De meesten doen dat met veel liefde en toewijding, maar het risico bestaat dat mantelzorgers overbelast geraken.”
“Daarom is het belangrijk dat wij goede afspraken met hen maken en de taken juist verdelen. Op die manier zorgen wij ook voor de mantelzorger zelf. En dan blijkt dat zij een grote meerwaarde bieden, in de eerste plaats voor de zorgvrager, maar ook voor de zorgverleners.”
Momenteel ligt er in het Vlaams parlement een voorstel op tafel om de zorgsector gedeeltelijk te privatiseren. Wat zou het effect zijn van zo’n gedeeltelijke privatisering op de kwaliteit van de zorgverlening in de thuiszorg?
“Het commercialiseren van de zorg voor de oudere bevolking met heel wat chronische aandoeningen zal niet leiden tot kostenbesparing of betere kwaliteit. In alle landen waar de ouderenzorg sterk commercieel georganiseerd is, zien we een kostenstijging voor de overheid en de burger.”
“Bovendien ontstaat er een grote ongelijkheid tussen wie deze zorg wel of niet kan betalen. Het zorgaanbod wordt er met meer privatisering ook niet kwalitatiever op. Mensen met een of meer chronische aandoeningen vormen een kwetsbare groep die recht heeft op toegankelijke en kwaliteitsvolle zorg. Dat brengt een grote maatschappelijke kostprijs met zich mee en het is geen gemakkelijke opdracht om deze zorg goed te organiseren. Daarom is het zelfs niet geloofwaardig dat een commercialisering een beter model zou zijn.”
Wist je dat?
Familiehulp neemt momenteel deel aan het project ‘Zorggesprekken via beeldbellen’. Dat is een mooi voorbeeld van hybride zorg, waarbij fysieke zorg wordt gecombineerd met zorggesprekken op afstand. Concreet ontvangen klanten een tablet waarmee ze met medewerkers en met hun eigen familie of vrienden kunnen bellen. Het project heeft ook voordelen voor de klanten zelf: door hen een tablet te geven, kunnen ze gemakkelijk én vaker in contact komen met familie, vrienden en zorgverleners. Zeker voor eenzame mensen is dat een groot pluspunt.