Er werd de afgelopen jaren heel wat vooruitgang geboekt in de zoektocht naar een definitieve genezing van hiv. Door COVID-19, de andere actuele virale infectie, dreigt daar nu vertraging op te komen.
Tekst: Joris Hendrickx – foto: Louis Reed (Unsplash)
Prof. Linos Vandekerckhove
Hoofd HIV Cure Research Center
Professor
UZ Gent
Welke link is er tussen hiv en COVID-19?
Prof. Vandekerckhove: “De coronacrisis brengt ons in gedachten terug naar de tijd dat ook hiv een wereldwijde pandemie werd, met alle angst die daarmee gepaard ging. Het verschil is dat COVID-19 uiteraard veel besmettelijker is en zich dus sneller verspreid heeft. Hiv kan enkel onder specifieke omstandigheden worden overgedragen van één persoon op één andere door seksueel/bloedcontact.”
“Vandaag tellen we in België achthonderd à negenhonderd nieuwe infecties per jaar, en dat cijfer daalt. Er zijn immers enorme inspanningen geleverd om zo veel mogelijk mensen op therapie te krijgen. Daarnaast beschikken we intussen over PrEP-medicatie, waarmee we kunnen voorkomen dat risicogroepen het hiv-virus kunnen oplopen.”
“Maar we houden ons hart vast, want door de coronacrisis zijn momenteel haast alle chronische raadplegingen opgeschort, en daar vallen ook de hiv- en PrEP-patiënten onder.”
Wat blijft vandaag de grootste uitdaging?
“Wereldwijd is de grootste uitdaging dat nog altijd vijftien miljoen mensen door logistieke en andere redenen geen toegang krijgen tot therapie. De belangrijkste uitdaging in Europa blijft het stigma rond hiv. En dat komt zowel van buitenuit als van binnenin.”
“Van buitenuit denken andere mensen nog te vaak onterecht dat ze zomaar door de patiënt kunnen worden besmet. Daarnaast speelt ook mee dat hiv zich in een seksuele context afspeelt.”
“Van binnenin durven patiënten het vaak niet te vertellen aan anderen uit vrees voor hoe die zullen reageren. Toch spreken de meesten die zich outen net van een last die van hun schouders valt. Het dubbele stigma zorgt in ieder geval voor een enorme graad van eenzaamheid bij patiënten.”
Wat is het verschil tussen langetermijnoverlevers en nieuwe patiënten?
“De langetermijnoverlevers die hiv hebben opgelopen voordat er medicatie werd ontwikkeld, hebben dat echt nog meegemaakt als een doodsvonnis. Velen hebben er ook vrienden aan zien sterven. Natuurlijk heeft dat een enorme impact gehad op die mensen.”
“Daarnaast is er de groep die na 1998 besmet is, toen de eerste antivirale middelen op de markt kwamen. Ook zij weten nog goed wat het was om te sterven aan hiv. Nieuwe patiënten hebben daarentegen vaak minder schrik en hebben over het algemeen ook minder last van het zelfstigma. Toch kan dat ook daar nog voorkomen, denk maar aan bijvoorbeeld een bakker die er niets over durft te zeggen uit schrik om klanten te verliezen die niet begrijpen dat die bakker niemand kan besmetten.”
De coronacrisis brengt ons in gedachten terug naar de tijd dat ook hiv een wereldwijde pandemie werd, met alle angst die daarmee gepaard ging.
Niet detecteerbaar is niet overdraagbaar. Maar wat betekent dat precies?
“Wanneer patiënten hun hiv-remmers goed innemen, dan wordt het virus zodanig onderdrukt dat hun virale lading niet meer detecteerbaar is. Intussen is het al meer dan tien jaar bekend dat deze mensen het virus ook niet meer verder kunnen verspreiden, ook niet via onbeschermde seks. Dat is door de jaren heen bevestigd met meerdere rigoureuze studies bij zowel hetero’s als homo’s. Er werden meer dan 70.000 onbeschermde seksuele contacten gedocumenteerd zonder dat er ook maar één transmissie plaatsvond.”
Wat houden de 90-90-90-doelstelling van de Wereldgezondheidsorganisatie in?
“Stel dat in een regio honderd mensen seropositief zijn. Bij minstens negentig daarvan moet dan volgens dat objectief de diagnose gesteld zijn. Van die negentig gediagnosticeerden moet minstens 90% gelinkt worden aan een zorgtraject. Van die 90% moet vervolgens opnieuw 90% een therapie volgen die ervoor zorgt dat het virus niet langer detecteerbaar en dus ook niet meer overdraagbaar is. Concreet betekent dat dat 73% van alle seropositieven een ondetecteerbare virale lading moet hebben.”
“In de komende jaren wil men dit 90-90-90-objectief verder optrekken naar 95% en vervolgens naar 99%, maar dat zal nog enige tijd vergen. Daarnaast wil men er nog een vierde ‘90’ aan toevoegen. Minstens 90% van alle patiënten zou daarbij een ‘normale levenskwaliteit’ moeten hebben. Die levenskwaliteit omvat naast het fysieke vooral ook het mentale en psychosociale aspect. De focus komt dus nog meer te liggen op de patiënt, in plaats van op zijn ziekte. Het bestrijden van het stigma is daarbij een cruciaal element.”
Zal hiv ooit kunnen worden genezen?
“Intussen zijn al twee patiënten genezen van hiv. Dat gebeurde telkens met een beenmergtransplantatie. Zo’n ingreep gebeurt enkel bij een bloedziekte en is dus niet wijd toepasbaar.”
“Al het onderzoek omtrent andere genezende technieken tegen hiv staat momenteel echter on hold om capaciteit vrij te kunnen maken voor het onderzoek rond COVID-19. Er was de afgelopen twee jaar nochtans een ongeziene vooruitgang geboekt en er waren meerdere veelbelovende initiatieven zoals nieuwe vaccinstrategieën, synthetische antistoffen en technieken op celniveau. Ik geloof er dus in dat er binnen de komende tien jaar een grote doorbraak zal komen wat betreft de genezing van hiv.”
Dit artikel is tot stand gekomen
met steun van ViiV Healthcare.
PM-BE-HVU-ADVR-200002 – April 2020