HIV: Van doodsvonnis tot chronische ziekte

Een doodsvonnis, zoals in de jaren tachtig, is een HIV-diagnose al lang niet meer. Toch zijn er nog altijd zaken die we kunnen leren, zegt professor Marie-Angelique De Scheerder (UGent). Bijvoorbeeld hoe we de therapieën zo goed mogelijk kunnen afstemmen op het geslacht en de afkomst van de patiënt.

Professor Marie-Angelique De Scheerder

UGent

Wereldwijd werden in 2023 zo’n 1,3 miljoen mensen met HIV gediagnosticeerd¹. In België zijn dat bijna twee keer zoveel mannen als vrouwen², wereldwijd is die verhouding dichter bij één¹. “Welk geslacht het hardst door HIV getroffen wordt, is héél erg afhankelijk van welke regio je bekijkt en van de populatie”, zegt De Scheerder. “De meerderheid van de nieuwe besmettingen komt nog altijd in het sub-Sahara-gebied en Zuidoost-Azië³ voor. Vrouwen zitten er in een meer kwetsbare positie en seksualiteit is er moeilijker bespreekbaar. Ze zijn er ook vroeger seksueel actief, maar ook onwetend en dus minder goed beschermd. We zien dat ook in ons land. Vrouwen die in België met HIV gediagnosticeerd worden, zijn vaak vluchtelingen die helemaal alleen zijn en hun schaamte en schuldgevoel alleen moeten verwerken. Aan de andere kant: als je puur de stad Gent bekijkt, maken vrouwen hier “maar” 28 procent van het aantal besmettingen uit. Hier zijn homoseksuele mannen veruit de grootste risicogroep.” Er is een belangrijke nuance met betrekking tot laatijdige diagnoses waarbij heteroseksuelen en vrouwen vaker over het hoofd gezien kunnen worden. Een onderschatting van het risico op een HIV-infectie in deze groepen kan leiden tot niet herkende en dus onbehandelde gevallen.

Hoe de ziekte per geslacht evolueert en welke specifieke symptomen ze dan meebrengt, loopt redelijk gelijk, aldus de professor. Maar er zijn toch wel degelijk verschillen tussen de geslachten. “Dat manifesteert zich bijvoorbeeld in hoe goed bepaalde medicijnen verdragen worden. De ziekte is daarnaast ook deels hormonaal gestuurd, wat betekent dat bepaalde langetermijngevolgen en de snelheid waarmee ze zich manifesteren anders kunnen zijn. Vrouwen kunnen door HIV bijvoorbeeld meer last hebben van chronische ontstekingen die hart- en vaatziekten meebrengen. Meestal zijn zij daar beter tegen beschermd door hun hormonen, maar door HIV valt dat voordeel weg. Ook in het leven met HIV zitten nuances. Bijvoorbeeld het moederschap en de menopauze zijn twee specifieke factoren in het seksuele leven van de vrouw waar HIV een grote invloed heeft.”

Voorkomen van HIV

Wat het voorkomen van de ziekte betreft, wordt er een gelijkaardige strategie aanbevolen voor zowel mannen als vrouwen. Professor De Scheerder: “Condooms zijn uiteraard primordiaal. PrEP, een pil die HIV voorkomt, kan ook een bescherming vormen voor risicogroepen⁴. Maar, zoals gezegd, zeker in Afrika, is het niet evident om daar als vrouw mee om te gaan. Bovendien moet de PrEP-pil dagelijks genomen worden, wat ook een barrière is. Maar er is hoop dat er in de toekomst andere PrEP-opties beschikbaar zullen komen voor moeilijk te bereiken risicogroepen, zoals vrouwen in Afrika, maar ook voor migranten hier. We weten immers dat veel infecties pas worden opgelopen eenmaal ze al in België verblijven.”

In 2016 werd door de Prevention Access Campaign de U=U-campagne gelanceerd: “Undetectable is Untransmittable”⁵. Dat betekent dat als het virus niet detecteerbaar is bij een patiënt, het ook niet kan doorgegeven worden op seksueel vlak. De campagne heeft als doel de perceptie van het grote publiek te veranderen over wat het eigenlijk is om met HIV te leven. “Met de juiste therapie kan je het virus stilleggen, zodat je perfect oud kunt worden met de ziekte”, zegt De Scheerder. “Je bent wel drager van het virus, maar je wordt niet ziek. Je moet niet bang zijn dat je de ziekte doorgeeft aan je partner, wat seksueel contact mogelijk maakt en je kunt tegenwoordig zelfs perfect gezonde kinderen krijgen via een gewone bevalling. Echter wordt het geven van borstvoeding voor hiv-positieve moeders afgeraden. In het Westen zijn er, in tegenstelling tot in veel Afrikaanse landen, immers genoeg alternatieven om een baby zonder borstvoeding gezond te laten opgroeien. Kortom, U=U geeft patiënten dus kans op een normaal leven en heeft als tweede betekenis ook dat je jezelf kunt zijn. Ook dat was voor HIV-patiënten vroeger lang niet altijd evident.”

Stigma

Er zijn dus zeker al grote stappen gezet in het onder controle krijgen van HIV. Van een onafwendbaar doodsvonnis is het geëvolueerd naar een chronische ziekte die patiënten toch toelaat om seksuele relaties, zelfs zonder condoom,  aan te gaan en kinderen die geen dragers zijn van HIV te krijgen dankzij een correcte medicate. [FR4] Dat wil echter niet zeggen dat alles nu peis en vree is. De Scheerder: “De medicijnen van vandaag worden in regel goed verdragen, maar levenslange therapietrouw blijft een absolute voorwaarde. Onderschat trouwens ook de mentale weerslag niet die je krijgt van een HIV-diagnose. Het is en blijft een stevige psychologische klap. En daarnaast is er natuurlijk nog altijd het stigma dat je opgeplakt krijgt als HIV-patiënt. De ziekte wordt nog steeds tegen hen gebruikt, bijvoorbeeld in echtscheidingen. Open en bloot erover spreken, blijft eveneens lastig. Dat is het verschil met pakweg een suikerziektepatiënt, die moet zich nooit verantwoorden voor zijn ziekte. Sensibilisering rond HIV blijft dus een absolute noodzaak, ondanks alle medische doorbraken.”

NP-BE-HVU-ADVR-250003 – Februari 2025

Dit artikel is tot stand gekomen met steun van ViiV Healthcare